Rood-wit-blauw: de kleuren van de Nederlandse vlag
Rood (helder vermiljoen), (helder) wit, (kobalt)blauw. Het zijn de drie kleuren die samen ons nationale symbool vormen: de vlag van het Koninkrijk der Nederlanden. Machtige kleuren, welke tot ieders verbeelding spreken en samen (al dan wel of niet in combinatie met de oranje kleur) wereldwijd meteen tot associaties leiden met ons kleine kikkerlandje.
Wandelend door de steden en dorpen van ons land treft men vaak de Nederlandse vlag in het straatbeeld. En met een goede reden, want de Nederlanders zijn trots op hun nationale kleuren. De vlag straalt namelijk de eenheid en onafhankelijkheid uit van het gehele koninkrijk. Aan het ontstaan van de vlag gaat bovendien een behoorlijke geschiedenis vooraf, welke zijn oorsprong vindt ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog in het jaartal 1572.
De geschiedenis van de Nederlandse vlag
Over het ontstaan van de Nederlandse vlag deden zich in de loop der tijd vele theorieën de ronde. De vroegste voorbeelden van de driekleur stammen uit de 16e eeuw in het eerder genoemde jaartal 1572. Destijds niet met de traditionele kleuren die wij kennen, maar met oranje in de plaats van het rood. Wit en blauw waren daarnaast de kleuren van Willem van Oranje. In 1579 werd het ‘oranje-blanje-bleu’ (genaamd de prinsenvlag) de officiële vlag.
Echter, uit onderzoek is gebleken dat er vóór de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) al rood-wit-blauwe vlaggen gebruikt werden in Nederland. Het gebruik van de vlag was echter niet officieel vastgelegd. Deze vlag (genaamd de Hollandsche vlag of Statenvlag) werd later in 1652 de officiële vlag. De prinsenvlag daarentegen werd verboden en verdween hiermee. De reden hiervoor is niet geheel met zekerheid vast te stellen, maar aangenomen wordt dat de Hollandsche vlag door de jaren veel respect had gekregen op de wereldzeeën.
Ten tijde en na van de Franse bezetting van Nederland (1794-1814) is de huidige Nederlandse vlag ontstaan. In 1807 werd de Hollandsche vlag omgedoopt tot de Koninklijke Hollandsche vlag en kreeg de vlag de kleurstelling zoals we die tot op de dag van vandaag kennen. Sinds 1813 draagt de vlag van Nederland de naam vlag van Nederland.
Na de Tweede Wereldoorlog zijn de kleuren Nederlandse vlag op precieze wijze bij wet vastgelegd. Daarbij zijn de afmetingen buiten beschouwing gelaten, maar meestal heeft de vlag een verhouding van twee bij drie. De drie horizontale banen zijn altijd even hoog.
Waarom uiteindelijk rood-wit-blauw in plaats van oranje-wit-blauw?
Uiteindelijk zijn rood-wit-blauw de kleuren van de Nederlandse vlag geworden. Maar op basis van de geschiedenis blijkt dat dit net zo goed oranje-wit-blauw hadden kunnen zijn. Echter, ook hebben een aantal praktische zaken er voor gezorgd dat het rood de voorkeur heeft gekregen boven oranje. Rode stof was namelijk minder duur en makkelijker te verkrijgen dan oranje. Bovendien werden de oranje banen gekleurd met kleurstoffen uit planten als meekrap, en die vervaagden ontzettend snel.
Maar er was nog een belangrijke reden om het oranje in te ruilen voor het rood. Rood was op zee namelijk beter te zien. Het was feller en beter te onderscheiden van de lucht, golven en zeilen. En omdat de vlaggen door de eeuwen heen vooral werden gebruikt in de scheepvaart (denk aan de VOC en de WIC), werd rood uiteindelijk de standaardkleur.
De betekenis van de Nederlandse vlag
Ook over de herkomst en betekenis van het rood-wit-blauw van de Nederlandse vlag bestaan meerdere uiteenlopende theorieën. Volgens sommige onderzoekers zijn de kleuren gebaseerd op de jachthoorn op het wapen van Willem van Oranje. Maar er is ook een andere verklaring, welke gebaseerd is op symboliek.
Volgens de meest gangbare theorie staan de kleuren op de Nederlandse vlag namelijk symbool voor wat mensen vroeger zagen als de natuurlijke opbouw van de bevolking. Het rood zou staan voor het volk, het wit voor de kerk en het blauw voor de adel. Ook in andere landen zoals Frankrijk, Kroatië en de Verenigde Staten werd deze symboliek mooi gevonden en daarom werden daar dezelfde kleuren gebruikt in de vlag.
Vlaginstructie Nederlandse vlag
De Rijksoverheid heeft in 1980 een vlaginstructie opgesteld voor het gebruik van de Nederlandse vlag. Deze instructie is een leidraad voor burgers en bedrijven. Er gelden daarnaast speciale regels voor het vlaggen vanaf Rijksgebouwen. Burgers, bedrijven en organisaties kunnen deze instructie volgen als richtlijn, want dit is niet wettelijk verplicht. In de vlaginstructie staat verder wanneer mag de Nederlandse vlag worden gehesen, op welke manier dit mag en wat voor regels hierbij komen kijken.
Regels uithangen vlag
Nederland kent geen wettelijke regels voor het gebruik van de vlag. Als burger, bedrijf of organisatie mag je op iedere dag van het jaar de vlag uithangen. Bijvoorbeeld bij een feestelijke gebeurtenis als een huwelijk of jubileum of het slagen voor een examen. Ook halfstok vlaggen bij een overlijden mag. Er is geen wet die vlaggen verbiedt of bepaalt hoe je moet vlaggen en daardoor ben je nooit strafbaar als je de Nederlandse vlag uithangt.
Gebruiken en gewoontes uithangen vlag
Wel zijn er gebruiken en protocollen voor het uithangen van de vlag. Zo mag een gehesen vlag nooit de grond raken of het verkeer hinderen. Ook is het de gewoonte dat je de vlag niet laat hangen tussen zonsondergang en zonsopkomst. Wil je de vlag ’s nachts wel laten hangen? Dan moet je de vlag verlichten, waardoor de kleuren goed zichtbaar zijn.
Speciale datums uithangen vlag
- 31 januari (1 februari) - Verjaardag van Prinses Beatrix
- 27 april (26 april) - Verjaardag van Koning Willem-Alexander (Koningsdag)
- 4 mei - Nationale dodenherdenking, vlag halfstok vanaf 18.00 uur tot zonsondergang
- 5 mei - Bevrijdingsdag
- 17 mei (18 mei) - Verjaardag van Koningin Máxima
- Laatste zaterdag in juni - Veteranendag
- 15 augustus (16 augustus) - Formeel einde Tweede Wereldoorlog
- 7 december (8 december) - Verjaardag van de Prinses van Catharina-Amalia
- 15 december (16 december) - Koninkrijksdag
Als één van de bovengenoemde dagen op een zondag of op een algemeen erkende christelijke feestdag valt, dan geldt de datum tussen haakjes voor het uithangen van de vlag.
De Nederlandse vlag en de oranje wimpel
Uit de geschiedenis van de Nederlandse vlag is gebleken dat de kleur oranje een tijdje onderdeel was van de vlag. Sinds 1652 is dat echter niet meer zo, maar zo nu en dan duikt de kleur toch op naast de Nederlandse vlag in de vlaggenmast, zij het als wimpel.
De oranje wimpel wordt op verjaardagen van leden van het Koninklijk Huis samen met de Nederlandse vlag in top gehesen. Het is de enige wimpel in Nederland waarvan het gebruik is voorgeschreven. Ook bij geboorte en huwelijk van leden van het Huis Oranje-Nassau kan de wimpel met de vlag gevoerd worden.
Op deze datums mag de Nederlandse vlag met oranje wimpel worden gehesen:
- 31 januari (1 februari) - Verjaardag van Prinses Beatrix
- 27 april (26 april) - Verjaardag van Koning Willem-Alexander (Koningsdag)
- 17 mei (18 mei) - Verjaardag van Koningin Máxima
- 7 december (8 december) - Verjaardag van de Prinses van Catharina-Amalia
Als één van de bovengenoemde dagen op een zondag of op een algemeen erkende christelijke feestdag valt, dan geldt de datum tussen haakjes voor het uithangen van de vlag.